پایگاه تحلیلی الوقت - درست 10 روز پس از امضای توافق میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر توافق صلح در کاخ سفید آمریکا، «مسعود پزشکیان»، رئیس جمهور ایران به ایروان، پایتخت ارمنستان سفر کرده تا با مقام‌های ارمنی دیدار و گفتگو کند. آن گونه که رئیس جمهور ایران درباره اهداف سفر خود به ارمنستان توضیح داده است، قرار است در این سفر: «در رابطه با کریدور شمال-جنوب گفت‌وگو خواهیم کرد. در رابطه با مسیر شرق به غرب هم طبیعتاً بستر مناسبی خواهد بود برای اینکه بتوانیم روند راه تجارت را از شرق به غرب در این مسیر گسترش بدهیم.»
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، این سفر به‌ویژه در شرایطی که توافق درمورد راهگذر زنگزور میان ایروان و باکو با واسطه‌گری آمریکا و شخص ترامپ نگرانی‌هایی را درمورد مرزهای شمالی کشور ایجاد کرده، بسیار حائز اهمیت بوده و در تثبیت موقعیت ایران در منطقه قفقاز تأثیر بسزایی خواهد داشت.
شفاف سازی کریدور پرچالش
به نظر می‌رسد که یکی از اصلی‌ترین هدف سفر رئیس جمهور ایران به ارمنستان پیگیری موضوع توافق موسوم به صلح میان ارمنستان و آذربایجان و ایجاد کریدور ترانزیتی است که به اعتبار واسطه‌گری آمریکا در این موضوع «مسیر ترامپ» نام گرفته است.
از آنجا که نگرانی‌هایی در ایران وجود دارد که این مسیر به نوعی کارکرد «دالان زنگزور» را داشته که با تغییر ژئوپلتیک منطقه موجبات تضعیف مسیر ترانزیتی ایران و خدشه‌دار شدن موقعیت ایران در منطقه قفقاز، و حضور بازیگران فرامنطقه‌ای را در مرزهای شمالی ما فراهم آورد، که هر سه از خطوط قرمز ایران به حساب می‌آیند شفاف‌سازی مفاد این توافق و نیز اعلام صریح مواضع جمهوری اسلامی ایران از جانب رئیس جمهور به عنوان عالی‌ترین مقام سیاسی کشور پس از مقام معظم رهبری، تأثیر بسزایی در لحاظ این ملاحظات در هر توافق و قراردادی خواهد داشت.
در واقع باید در نظر داشت که آنچه مهم است اینکه تغییر در مرزها و ژئوپلتیک منطقه و حضور نیروهای فرامنطقه‌ای خط قرمز ایران است و جمهوری اسلامی قطعا برنمی‌تابد خطوط قرمزش تحت هر عنوان و ذیل هر نامی مورد خدشه واقع شوند.
روابط تاریخی ایران- ارمنستان
روابط ایران و ارمنستان از نظر تاریخی یکی از قدیمی ترین و طولانی ترین روابط میان ملت هاست. سابقۀ روابط این دو کشور همسایه به حدود سه هزار سال پیش برمی گردد و تاریخ ارمنستان را نمی توان بدون آشنایی با تاریخ ایران به طور دقیق مورد مطالعه قرار داد.
بر اساس اسناد تاریخی بیشترین ارتباط ملت ارمنستان و تاریخ سرزمین ارمنیان با ایرانیان است تا جایی که این سرزمین محل تلاقی ادیان و فرهنگ های بزرگ گذشته و حال دنیاست، یعنی فرهنگ و تمدن، شرق و غرب. حضور فرهنگ ایرانی، نفوذ زبان و ادبیات فارسی و حضور ۱۴۰۰ کلمۀ فارسی در زبان و ادبیات ارمنی قابل چشم پوشی نیست و حکایت از فرهنگ و تمدنی مشترک با پیشینۀ بلند تاریخی دارد.
پیوندهای اقتصادی تهران-ایروان
تسهیل فعالیت بخش خصوصی و تسریع اجرای توافقات اقتصادی و تجاری از جمله دستورکار‌های آقای پزشکیان در سفر به ارمنستان است. ایران و ارمنستان به علت داشتن مرزهای جغرافیایی مشترک، حسن همجواری و مسیرهای ترانزیتی متصل، ظرفیت بالایی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری دارند. بازارچه‌های مرزی و پایانه‌های تجاری مشترک نمونه‌هایی از نقاط اتصال این تعاملات هستند.
طبق منابع علمی و خبری داخلی، مهمترین اقلام صادراتی ایران به ارمنستان شامل نفت گاز و فرآورده‌های نفتی، شمش‌های آهن، پلاستیک و مصنوعات پلاستیکی، قیر، مصالح ساختمانی (مانند سنگ، سیمان و آهک)، خرما، زعفران، خشکبار (پسته، بادام، کشمش)، پوشاک، فرش و محصولات شیمیایی است.
در مقابل، عمده محصولات وارداتی ایران از ارمنستان شامل برق، سنگ معدن مس، تنباکو، برخی مواد معدنی و فلزات گرانبها است.
ایران و ارمنستان علاوه بر تجارت کالا، همکاریهای مهمی در زمینه زیرساخت‌ها و انرژی از جمله احداث خطوط انتقال گاز، برق و نیروگاههای مشترک داشته‌اند. این همکاریها و توسعه کریدور حمل‌ونقل شمال-جنوب باعث افزایش ظرفیت ترانزیتی، بهره برداری متقابل و تسهیل صادرات و واردات شده است.
تشکیل کارگروه‌های تخصصی، امضای تفاهم نامه‌های حمل‌ونقل و مسکن و رایزنی وزیران دو کشور، از اقدامات اخیر بوده که هدف نهایی آن تحقق تجارت سه میلیارد دلاری و ارتقا جایگاه ایران و ارمنستان در مسیرهای بین‌المللی، به خصوص نقش ایران به عنوان شاهراه ترانزیت کالاست.
تحقق هدف افزایش حجم تبادلات تجاری ایران و ارمنستان به سه میلیارد دلار، علاوه بر رشد اقتصادی دوجانبه، منجر به تثبیت روابط منطقه‌ای، توسعه صنایع، زیرساخت‌ها و گسترش همکاریهای راهبردی خواهد شد. با توجه به روند رشد صادرات ایران، ظرفیت‌های صنعتی و کشاورزی، و تمرکز دولت‌ها بر تسهیل تفاهمات و حل مسائل تعرفه‌ای و لجستیکی، چشم‌انداز تحقق این هدف خوش‌بینانه و واقع‌گرایانه است.
این دستاورد نه تنها راه جدیدی برای صادرات کالاهای ایرانی فراهم می‌کند، بلکه نقش ایران در معادلات اقتصادی قفقاز و منطقه اوراسیا را تقویت خواهد کرد.
